دایە دەرگاکە پێوەدە
لەتیف فاتیح
ئیتر ئاوایە ژیان هاوڕێ
تا ئێستا نیشتمان لای کورد لەتخوبی خێڵ
لەدەرگای حەوشەی حزب تێناپەڕێ
ئەو ساتەی هەواڵی مەرگی فاخیریان پێدام
گوێم لەوردو خاش بوونی دڵم
چاوم لەهەلا هەلابوونی ئاسمان
ئەژنۆم لەشکستی هەنگاو
ئەمە شانۆیی خوێنینی براکان بوو
ئاوایە ژیان هاوڕێ
هەمان ئەو شەوەی گولەیەکی ئەوبەر
لەسینگی فاخیردا مەرگی چاند
لەمبەرەوە گولەیەک دوابزەی شەمسەدینی لەناودا
دواتر هەردوکیان بەتەنیشت یەکترەوە شێخ سەعید لەئامێزی گرتن
کێلی هەردوکیان دراوسێ
دایکی هەردوکیان تا مردن پێکەوە بۆ جگەر گۆشەکانیان گریان
ئاوایە ژیان ڕێکار
ئەوەتەی کورد هەیە برایە قابیل و برایە هابیل
ئەوەتەی هەن یەک دەکوژن
ڕقیان لەدڵخۆشی یەکە
دەڵێن شانۆیەو هیچی تر
ئەم پاڵەوانە درۆزنانەی مێژوو
دوابەکوشتدانی هەر کۆمەڵە لاوێ
لەسەر مێزێکی خوێنین
واژوی پشوی شەڕێک دەکەن و
دەبنەوە جۆشدەری گەنجان
گوایە سەرۆک و سەرکردەو فریادڕەسن
لایان وایە بەهەشت لەمستی ئەماندایە
ئەهریمەنی فریون
چێژ لەڕژانی خوێنی کوڕەکان دەبینن
فریشتە نین
خوێن دەڕێژن و ڕێک دەکەون
ژیان ئاوایە هاوڕێکەم
لەتیف فاتیح
هەڵسەنگاندنێکی دوورو درێژ، بۆ ئەم قەسیدەیە.
ئەم قەسیدەیەی "دایە دەرگاکە پێوەدە" ی لەتیف فاتیح فەرەج یەکێکە لە دەقە هەستیار و ڕەخنەگرانە و تراژیدییەکانی ئەدەبیاتی کوردی، سەبارەت بە خەمەکانی نەتەوەکەی.
ئەم قەسیدەیە بە دەقێکی بوێرانە دادەنرێت کە بە شێوەیەکی قووڵ و ڕاستگۆیانە کارەسات و ململانێ ناوخۆییەکانی کورد دەخاتەڕوو، بەتایبەتی شەڕی براکوژی و کاریگەرییە وێرانکەرەکانی.
شاعیر بە زمانی تاسە و خەم دەدوێت دەربارەی ئەو ڕووداوانەی کە تیایدا کورد لە دژی یەکتر شەڕ دەکەن.
ئەمە شانۆیی خوێنینی براکان بوو" و "ئەوەتەی کورد هەیە برایە قابیل و برایە هابیل"
قەسیدەکە بە توندی ڕەخنە لەو کەسانە دەگرێت کە بە ناوی "سەرۆک و سەرکردە و فریادڕەس" خۆیان نمایش دەکەن، بەڵام لە ڕاستیدا هۆکاری کوشتنی لاوان و چێژوەرگرتنن لە خوێنیان.
ئەم پاڵەوانە درۆزنانەی مێژوو" و "چێژ لەڕژانی خوێنی کوڕەکان دەبینن"
شاعیر بەداخەوە دەڵێت نیشتمان لای کورد لە بازنەی تخووبی خێڵ و دەرگای حەوشەی حزب تێناپەڕێت، کە ئەمەش ئاماژەیە بۆ بچووکبوونەوەی ئامانجی نەتەوەیی بە هۆی بەرژەوەندییە بچووکەکانەوە.
تا ئێستا نیشتمان لای کورد لەتخوبی خێڵ
لەدەرگای حەوشەی حزب تێناپەڕێ"
شاعیر ژیان بە "شانۆ" وەسف دەکات، بەتایبەتی ململانێکانی کورد، کە تەنها دووبارەبوونەوەی هەمان سیناریۆی خوێناوییە.
دەڵێن شانۆیەو هیچی تر"
شاعیر زمانی ڕاستەوخۆ بەکاردەهێنێت، بەڵام لە هەمان کاتدا پڕە لە هەست و سۆزێکی قووڵ کە ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر خوێنەر دروست دەکات.
وەک "وردو خاش بوونی دڵم"،
"هەلا هەلابوونی ئاسمان"، و
"شکستی هەنگاو".
بەکارهێنانی ناوی "قابیل و هابیل" بۆ ئاماژەدان بە مێژووی کوشتنی یەکتر، و ناوهێنانی فاخیر و شەمسەدین کە گوزارشت لە قوربانییەکانی شەڕی ناوخۆ دەکەن.
دووبارەکردنەوەی دەستەواژەی "ئاوایە ژیان هاوڕێ" بە جیاوازییەکەوە ("ئاوایە ژیان ڕێکار")، وەک سروودێکی ماتەمینی وایە کە قووڵیی بێهیواییەکە دەردەخات.
باس لەوە دەکات کە چۆن هەردوو کوژراو (فاخیر و شەمسەدین) بە تەنیشت یەکەوە دەنێژرێن و دایکی هەردووکیان پێکەوە دەگرین. ئەم دیمەنە سەرلێشێواوی و بێهوودەیی شەڕەکە نیشان دەدات.
قەسیدەی "دایە دەرگاکە پێوەدە" تەنها دەقێکی ئەدەبی نییە، بەڵکو کەشتییەکە بۆ هەڵگرتنی ئازار و گلەیی نەوەیەک کە بەهۆی بەرژەوەندییە حزبییەکانەوە بوونەتە قوربانی.
ئەم قەسیدەیە وەک ئاڵایەکی ڕەخنە و بانگەوازێک بۆ وەستانی خوێنڕشتن و بیرکردنەوە لە یەکڕیزی نەتەوەیی دەبینرێت. شاعیر بە بوێری، ڕووی ڕاستی و ناشرینی ئەو سەرکردایەتییە نیشان دەدات کە لە جیاتی یەکخستن، دەبنە ئەهریمەنی فێڵ و بە زەردەخەنەوە گرێبەستی "پشووی شەڕ" واژۆ دەکەن و دواتر دەبنەوە "جۆشدەری گەنجان" بۆ شەڕێکی نوێ.
بەکورتی:
ئەم قەسیدەیە بە تەواوی ئاوێنەیەکە بۆ تراژیدیای مێژوویی کورد لە کێشە ناوخۆییەکانیدا. لەتیف فاتیح فەرەج بە زمانێکی شیعری بوێر و کاریگەر، بێهیوا بوونی خۆی لە ژیانێکدا دەربڕیوە کە تیایدا "قابیل و هابیل" لەسەر خاکێک پێکەوە دەژین و یەک دەکوژن. بەهۆی قووڵیی بابەت و ڕاستگۆییەکی بێسنوورەوە، ئەم قەسیدەیە جێگەیەکی گرنگی لە ئەدەبیاتی ڕەخنەگرانەی کوردیدا گرتووە.
ستار ئەحمەد